Szkorbut – co warto wiedzieć
- Szkorbut jest chorobą wielonarządową wywołaną głównie przez niedobór witaminy C w diecie.
- W dzisiejszych czasach szkorbut prawie nie występuje, choć choroba bywa diagnozowana w krajach rozwijających się.
- Leczenie szkorbutu nie jest trudne i najczęściej przynosi zadowalające efekty.
- Zapobieganie chorobie to przede wszystkim postawienie na zróżnicowaną dietę, w której pojawiają się świeże owoce i warzywa.
Które czynniki wywołują szkorbut? Przyczyny„choroby marynarzy”
Szkorbut nazywany jest potocznie „chorobą żeglarzy” albo gnilcem. Jego główną przyczyną jest niedobór witaminy C (kwasu askorbinowego) w diecie.
Organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować witaminy C – musi być więc ona dostarczana wraz z pożywieniem. Jeśli przez długi czas będziesz narażony na jej niedobór (np. z powodu monotonnej, nieprawidłowej diety), może dojść do wystąpienia objawów szkorbutu. Obecnie choroba występuje niezwykle rzadko, głównie w rejonach tzw. Trzeciego Świata. Najbardziej narażone na nią są niemowlęta, seniorzy oraz osoby nadużywające alkoholu. Szkorbut może jednak dotknąć także osoby z zaburzeniami odżywiania albo cierpiące na choroby związane ze złym wchłanianiem się witaminy C (np. choroba Leśniowskiego-Crohna).
Naukowcy i dietetycy alarmują jednak, że szkorbut może dotknąć również mieszkańców dużych aglomeracji miejskich, których dieta oparta jest o wysokoprzetworzoną, gotową żywność. Jeśli więc często sięgasz po takie rozwiązania, postaraj się zmienić nawyki żywieniowe. Dobrym pomysłem będzie np. przygotowywanie jednorazowo większych porcji różnych dań, a potem ich pasteryzacja lub mrożenie. Pamiętaj też, aby do każdego posiłku dodać świeże warzywa lub owoce. Szkorbut nie jest jedyną chorobą, która wynika z błędów w diecie i wiąże się bezpośrednio z niedoborami witaminy C oraz innych witamin czy minerałów.
Właściwa dawka witaminy C dla osób dorosłych to ok. 45 do 90 mg na dobę. Niemowlęta odpowiednią ilość kwasu askorbinowego otrzymują wraz z mlekiem matki.
Szkorbut – objawy choroby
Szkorbut to choroba spowodowana długotrwałym niedoborem witaminy C (minimum przez 70 dni). Jak ją rozpoznać? Mimo że jest to choroba wielonarządowa, widoczne zaburzenia dotyczą głównie tkanki łącznej.
Jak rozpoznać szkorbut? Objawy to m.in.:
- utrata apetytu;
- przewlekłe zmęczenie, osłabienie i drażliwość;
- anemia i niedobór żelaza
- spadek masy ciała;
- uczucie ospałości i pogorszenie samopoczucia (ze stanami depresyjnymi włącznie);
- uczucie duszności;
- zwiększona męczliwość;
- osłabienie odporności;
- bóle mięśni, kości i stawów;
- większa tendencja do siniaczenia i złamań;
- przewlekłe przesuszenie skóry;
- pojawienie się krwawych wybroczyn na błonach śluzowych albo na skórze (w tym charakterystyczne zapalenie języka z wybroczynami);
- bardzo trudne, wolne gojenie się ran;
- samoistne krwawienia i choroby dziąseł, wypadanie zębów.
W skrajnie zaawansowanych stadiach choroby u osób cierpiących na szkorbut może dochodzić do obrzęków na ciele, żółtaczki oraz drgawek. Kolejne objawy to pojawienie się gorączki oraz zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego. Brak odpowiedniego leczenia oraz suplementacji witaminy C może nawet doprowadzić do zgonu! Obecnie jednak takie sytuacje praktycznie się nie zdarzają. Szkorbut (objawy typowe dla tej choroby) rozpoznawany jest szybko i leczony bardzo skutecznie.
Leczenie szkorbutu i sposoby na zapobieganie wystąpienia choroby w przyszłości
Dawniej niejednokrotnie zastanawiano się, czy szkorbut jest zaraźliwy. Kiedy jednak poznasz przyczyny szkorbutu, nietrudno zgadnąć, że nie ma możliwości zarażenia się schorzeniem od dotkniętych nim osób! Czy jednak łatwo wyleczyć pacjentów cierpiących na tę chorobę? Okazuje się, że tak. Najpierw jednak niezbędna jest właściwa diagnostyka.
Szkorbut najczęściej rozpoznawany jest już na podstawie oględzin pacjenta oraz wywiadu dotyczącego nawyków żywieniowych. Czasem lekarz zleci też dodatkowe badania (np. oznaczenie stężenia witaminy C), aby mieć pewność, że nie ma do czynienia z inną jednostką chorobową, jak choćby anemią. Późniejsze leczenie szkorbutu polega na podawaniu dużych ilości witaminy C – jej dawka każdorazowo jest ustalana przez lekarza. Tak prowadzone leczenie objawowe przynosi bardzo dobre efekty, które stają się zauważalne już po ok. 14 dniach od rozpoczęcia kuracji.
Warto przy tym pamiętać, aby z czasem zmniejszać ilości podawanych suplementów witaminowych. W przypadku nadmiernej podaży witaminy C również może dochodzić do pojawienia się skutków ubocznych. Są nimi np. nudności, wymioty, biegunka, wysypki skórne oraz zwiększone ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej.
Jak zapobiegać szkorbutowi?
Gdy wiesz już, czym jest szkorbut, a objawy, jakie występują w tej chorobie łatwo ci rozpoznać, warto dowiedzieć się co zrobić, aby nigdy nie trzeba było leczyć jej u siebie lub swoich bliskich. Jako że szkorbut wiąże się z niedoborem kwasu askorbinowego, podstawową metodą zapobiegania jego wystąpieniu jest zróżnicowana dieta, pełna świeżych warzyw i owoców. Nie powinno zabraknąć w niej owoców cytrusowych, papryki, brokułów, ziemniaków, pomidorów, owoców jagodowych czy kiwi. Warto też, szczególnie zimą, wprowadzić do diety kiszonki. To właśnie one (a zwłaszcza kapusta kiszona) były jednym z pierwszych sposobów na zapobieganie szkorbutowi podczas dalekomorskich wypraw!
Szkorbut: objawy, przyczyny i leczenie wydaje się tematem mało aktualnym i odległym. Wbrew pozorom jednak szkorbut występuje nawet obecnie! I choć zachorowania zdarzają się bardzo rzadko, warto wiedzieć, jakie towarzyszą im objawy. Dzięki temu łatwiej będzie zauważyć niepokojące zmiany. Szybko podjęte działanie może ograniczyć leczenie jedynie do wprowadzenia zmian w codziennej diecie!
Może Cię także zainteresować:
- Ból migdałka – zapalenie migdałków, angina czy groźny nowotwór?
- Grzybica jamy ustnej – przyczyny, zapobieganie, objawy i leczenie, co warto wiedzieć?
- Czerniak w jamie ustnej – rzadki nowotwór złośliwy
- Rak migdałka podniebiennego – rozpoznanie i leczenie
- Guz Warthina – czym jest i jak wygląda leczenie guza ślinianki przyusznej?
- Zapalenie jamy ustnej – objawy, zapobieganie i leczenie, zobacz, co warto wiedzieć o zapaleniu błony śluzowej!
- Afta i pleśniawka w jamie ustnej – przyczyny powstawania i domowe sposoby na afty
