Ortodoncja – co to jest? Kim jest ortodonta i jak wygląda leczenie ortodontyczne wad zgryzu pacjenta?

Skrzywione zęby i niepasujące do siebie łuki zębowe mogą powodować trudności w czyszczeniu, gryzieniu pokarmu, prawidłowej wymowie oraz powodować wiele innych pośrednich i bezpośrednich problemów. Ortodoncja jest dziedziną stomatologii, która pomaga przywrócić prosty zgryz, a co za tym idzie – zdrowe zęby i piękny uśmiech. Powszechnie stosowanym do tego narzędziem są aparaty ortodontyczne. Dowiedz się więcej o zakresie ortodoncji i nowoczesnych metodach leczenia zgryzu.

Ortodoncja a stomatologia – tylko prostowanie zębów?

Ortodoncja to dziedzina stomatologii, która zajmuje się korygowaniem nieprawidłowego ustawienia szczęki, żuchwy i poszczególnych zębów. Skrzywione uzębienie narażone jest na takie problemy jak:

• próchnica;
• powstawanie ubytków;
• rozwój szkodliwych bakterii na skutek utrudnionej higieny jamy ustnej;
• choroby przyzębia;
• bóle głowy powstające na skutek obciążonych mięśni żwaczy;
• bóle szyi, barków i pleców spowodowane nieprawidłowym ustawieniem ścięgien i mięśni.

Nie można też lekceważyć negatywnych skutków estetycznych, jakie niesie ze sobą krzywy zgryz. Ortodoncja pozwala przywrócić pewność siebie związaną poprawą wyglądu prostych zębów, poprawić zdrowie jamy ustnej i stworzyć lepsze szanse na zachowanie swoich zębów przez długie lata.

Rodzaje wad zgryzu, które objęte są leczeniem ortodontycznym

O konieczności zastosowania leczenia ortodontycznego decyduje wyłącznie stomatolog specjalizujący się w tej dziedzinie leczenia jamy ustnej. Narzędzia diagnostyczne używane w celu ustalenia tego obejmują:

• wywiad medyczny i stomatologiczny z pacjentem;
• badania kliniczne;
• pobieranie odcisków uzębienia;
• obrazowanie rentgenowskie i zdjęcia szczęki.

Do częstych przypadłości, które leczone są za pomocą ortodoncji należą m.in.:

• przodozgryz górny – objawia się on nadmiernym wysunięciem do przodu zębów górnych. Wystają one wówczas znacznie ponad zębami dolnymi;
• wysunięcie żuchwy – w przeciwieństwie do poprzedniego opisanego przypadku, zęby dolne są tu nadmiernie wysunięte do przodu. Taki sam objaw można zauważyć także wówczas, gdy ułożenie żuchwy jest prawidłowe, lecz górny łuk zębowy jest za bardzo cofnięty;
• zgryz krzyżowy – zęby górne nie zachodzą lekko z przodu dolnych zębów, tak jak powinno to wyglądać w idealnie zdrowym zgryzie;
• zgryz otwarty – sytuacja, w której powstaje niezapełniona przestrzeń w jamie ustnej. Może być ona widoczna pomiędzy zębami przednimi lub bocznymi. Natomiast tylne zęby prawidłowo stykają się ze sobą;
• przemieszczenie linii środkowej – gdy środek górnych zębów nie jest ustawiony równo nad środkiem dolnego łuku zębowego;
• szpary – nieprawidłowe ułożenie zębów względem siebie nawzajem może powodować powstawanie przestrzeni między nimi. Mogą pojawiać się nie tylko na skutek wrodzonego ustawienia uzębienia, ale także na skutek utrat zębów i różnych urazów;
• stłoczenie zębów – sytuacja, w której jest nieproporcjonalnie dużo zębów względem wielkości wyrostka zębodołowego. Wówczas nie mogą pomieścić się w jamie ustnej. Często dochodzi do zatrzymania niektórych z nich oraz różnych nieprzyjemnych dolegliwości (nie tylko natury estetycznej).

Metody ortodontyczne leczenia nieprawidłowości ułożenia zębów

Powyższe wady można leczyć różnymi metodami. Współczesna ortodoncja oferuje mnogość skutecznych rozwiązań, które można dopasować do indywidualnej sytuacji pacjenta. Najpowszechniejszym narzędziem leczenia ortodontycznego są bez wątpienia aparaty nazębne – stałe i ruchome. Pierwszy rodzaj zakładany jest przez ortodontę na cały okres leczenia. Drugie mogą być wyciągane z jamy ustnej przez pacjenta – np. na czas jedzenia, mycia itp. Poniżej przedstawimy ich poszczególne typy i zastosowania.

Rodzaje aparatów stałych:

• aparaty ortodontyczne – zdecydowanie najczęściej stosowane, ze względu na swoją dużą skuteczność działania. Składają się z pierścieni, drutów i zamków. Pierścienie przymocowywane są do zębów i służą do zamontowania na nich aparatu. Mocuje się do nich druciane łuki, które po zaciśnięciu wywierają nieduży, lecz stały nacisk na zęby. Zamki regulowane są przez ortodontę co miesiąc, kontrolując w ten sposób działanie aparatu. Takie urządzenie stopniowo przesuwa zęby we właściwe miejsce. Proces ten może trwać od kilku miesięcy nawet do kilku lat;
• istnieją także specjalne aparaty stałe, służące do kontrolowania i niwelowania niepożądanych nawyków. Mają one na celu odzwyczaić osobę noszącą przed ssaniem kciuka lub wypychaniem zębów do przodu językiem. Rzadko zakładane są pacjentom – używa się je raczej jako ostateczność;
• stałe aparaty utrzymujące odstęp – najczęściej zakładane są dzieciom, które utraciły ząb mleczny. Urządzenie ma pomóc zachować odpowiedni odstęp i kształt szczęki przez czas poprzedzający pojawienie się w luce zęba stałego.

Rodzaje aparatów ruchomych:

• aparaty ruchome wyrównujące (aligner) – jest to nowoczesna alternatywa aparatów stałych dla dorosłych. Dzięki tej metodzie, możliwe jest wyrównanie zębów tak samo skutecznie, lecz bez użycia niewygodnych i nieestetycznych metalowych elementów. Są one niemalże niewidoczne i ułatwiają prawidłową higienę. Można je wyciągać na czas jedzenia oraz mycia zębów;
• aparaty do repozycjonowania szczęki – znane są też jako tzw. wyciągi. Zakłada się je na górną lub dolną szczękę. Mają służyć wyćwiczeniu zamykania żuchwy w bardziej korzystnej pozycji;
• ekspander podniebienny – retainer. Jego zadaniem jest poszerzenie górnego łuku zębowego. Zakłada się go od wewnątrz. Powoduje stopniowe rozpychanie zębów do zewnątrz, poszerzając powierzchnię podniebienia;
• separatory warg i policzków – stosowane w celu utrzymania warg lub policzków z dala od zębów. Używa się je u pacjentów, u których tkanki te wywierają niekorzystny nacisk na zęby;
• ruchome aparaty zachowujące odstęp – ich funkcja jest taka sama jak aparatów stałych przeznaczonych do tego samego zadania. Różnica polega jednak na wygodzie noszenia i materiale wykonania;
• ruchome klamry – zakładane są na sklepieniu jamy ustnej. Ich zadaniem jest zabezpieczenie przesuwania się zębów do położenia sprzed leczenia ortodontycznego. Mogą być modyfikowane w taki sposób, by zapobiegać negatywnym nawykom;
• wyciąg do mocowania na głowie – aparatura składa się z paska zaczepianego o tył głowy i metalowego drutu lub łuku z przodu twarzy. Ma za zadanie spowolnić wzrost szczęki górnej i jej unieruchomienie lub cofnięcie przednich zębów, przy jednoczesnym zatrzymaniu obecnego ułożenia zębów tylnych.

Jak widzisz, istnieje wiele metod kontroli ustawienia zębów szczęki i żuchwy. Nieprawidłowości zgryzu zawsze powinny być leczone, ponieważ mogą szkodzić zdrowiu zębów i całej jamy ustnej, a także przekładać się na dolegliwości bólowe w innych miejscach w ciele. Współczesna ortodoncja dysponuje wieloma różnymi metodami i narzędziami leczenia. W ostateczności, lekarze sięgają po protezy w celu zachowania estetyki i odpowiedniego funkcjonowania uzębienia. Leczenie protetyczne jest ostatecznością, po którą sięga się, gdy wszelkie inne metody stomatologiczne zawodzą.

• Jak działa aparat ortodontyczny? Charakterystyka działania na różnych typach aparatów
• Zgryz konstrukcyjny – czym jest? Wykorzystanie w technice ortodontycznej
• Retrogenia, czyli tyłożuchwie morfologiczne – powszechna wada zgryzu. Czy leczenie ortodontyczne może ją wyleczyć? Czy konieczna jest operacja?
• Aparat ortodontyczny – jaką rolę odgrywa w leczeniu wad zgryzu?
• Aparat ruchomy – komu jest polecany ten typ aparatu ortodontycznego? Jakie zalety ma ruchomy aparat ortodontyczny?
• Aparat na zęby dla dzieci – jaki jest najlepszy? Jakie są rodzaje aparatów ortodontycznych dla dzieci?
• Sztuczny aparat na zęby – czy to ryzyko dla najmłodszych? Czy taki aparat ortodontyczny jest bezpieczny?