Pierwszy, górny odcinek układu pokarmowego stanowi właśnie jama ustna. Budowa tej części ciała jest bardzo złożona. Umożliwia przyjmowanie, rozdrabnianie i wstępne trawienie spożywanego pokarmu. Znajdujące się w niej receptory smakowe pozwalają cieszyć się smakiem posiłków. Zęby, ślina, język i wszystkie okoliczne tkanki współpracują ze sobą, by ułatwić ci nie tylko jedzenie, ale też mówienie i oddychanie. Poznaj bliżej konstrukcję jamy ustnej, wszystkie jej funkcje oraz sposoby dbania o jej zdrowie.
Jama ustna – budowa
Od zewnątrz, jama ustna rozpoczyna się od górnej i dolnej wargi szpary ust. Od tyłu kończy się na granicy z gardłem. Budowa jamy ustnej wygląda następująco:
- przedsionek jamy ustnej – jest to fragment zlokalizowany pomiędzy wewnętrzną stroną warg i policzków a zewnętrzną częścią zębów i dziąseł. W tym miejscu znajdują się gruczoły ślinowe i ujścia dwóch przewodów Stenona, które odprowadzają wydzielinę ze ślinianek przyusznych. Znajdują się one na policzkach, przy drugich górnych zębach trzonowych;
- jama ustna właściwa – zamknięta od góry przez podniebienie twarde i podniebienie miękkie, a od dołu przez dno jamy ustnej. Jej tylną granicę stanowi tzw. cieśń gardzieli. We wnętrzu jamy ustnej znajduje się język. Zbudowany jest z poprzecznych mięśni prążkowanych i pokryty błoną śluzową. Znajdujące się na nim tzw. kubki smakowe to jedyne w swoim rodzaju receptory umożliwiające odczuwanie smaku. Język składa się z dwóch części – trzonu oraz nasady, które rozdziela tzw. bruzda graniczna;
- dno jamy ustnej – obejmuje wszystkie tkanki znajdujące się pod językiem. Mięśnie w tym miejscu pokryte są cienką, mocno ukrwioną śluzówką. Znajdują się tu też ujścia przewodów ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych.
Wnętrze jamy ustnej powleczone jest błoną śluzową. Nie jest ona jednak jednolita i identyczna na każdym fragmencie. Błona śluzowa dzieli się na:
- żującą, zwaną także zbitą – pokrywa dziąsła i podniebienie twarde. ;
- wyścielającą, luźną – znajduje się na policzkach, wargach, dnie jamy ustnej, wyrostkach zębodołowych, podniebieniu miękkim i spodzie języka. Posiada przesuwalną podstawę;
- specjalną – na powierzchni języka. Jej unikalna struktura zawiera receptory, dzięki którym możliwe jest odczuwanie smaku.
Ostatnim elementem budowy jamy ustnej, jaki należy wyróżnić są zęby. Pełen komplet zębów stałych u osoby dorosłej wynosi 28 – lub 32, jeśli wliczać do tego ósemki (zwane także zębami mądrości). Zdrowe siekacze, kły, zęby przedtrzonowe i trzonowce ułożone są symetrycznie po łuku dolnym i górnym. Ich korzenie łączą się z kością szczęki i żuchwy, zapewniając im stabilność.
Budowa jamy ustnej a jej funkcje
Jak już zapewne wiesz, główną i podstawową funkcją jamy ustnej jest rozdrabnianie pokarmu i przygotowywanie go do połknięcia. Niezbędne do tego są oczywiście zęby, ale też język i ślina.
Język pełni ogromnie ważną funkcję w jamie ustnej. Nie tylko pozwala odczuwać smaki spożywanych potraw, ale też ułatwia ich przeżuwanie. Mięsień ten przesuwa rozdrobniony pokarm do dalszych odcinków układu pokarmowego. Oprócz tego, jest niezbędny przy formowaniu dźwięków i umożliwianiu komunikacji. Swoją mowę zawdzięczasz jednak nie tylko jemu, a także podniebieniu i wargom.
Warto jeszcze wspomnieć tutaj o samej ślinie – czyli przezroczystym płynie wydzielanym przez małe i duże gruczoły ślinowe. Nawilża rozdrobniony pokarm, aby w ten sposób umożliwić jego łatwiejsze przełykanie. Produkowana jest nieustannie, a do jej głównych funkcji należą:
- eliminowanie szkodliwych mikroorganizmów i elementów pożywienia z jamy ustnej. W połączeniu z jej działaniem przeciwbakteryjnym, w ten sposób chroni przed działaniem próchnicy;
- utrzymywanie pH na właściwym poziomie – tak, aby spożywany pokarm nie zaszkodził zębom;
- nawilżanie jamy ustnej, co pomaga w mówieniu, połykaniu i trawieniu;
- umożliwianie percepcji smaku, temperatury i dotyku;
- wstępne trawienie niektórych grup pokarmowych.
Specyficzna budowa jamy ustnej pomaga też w oddychaniu. W normalnych warunkach, powietrze pobierane jest przez nos. Jednak jeżeli nie ma takiej możliwości (na przykład przez katar lub uraz), to właśnie jama ustna przejmuje na siebie to zadanie. Stanowi wówczas alternatywną drogę dla powietrza do płuc.
Choroby jamy ustnej – co grozi jej zdrowiu?
Niestety, tak złożona budowa jamy ustnej oraz jej liczne funkcje sprawiają, że jej tkanki narażone są na liczne uszkodzenia. Do najczęstszych uszkodzeń i chorób, które jej zagrażają, zaliczane są:
- próchnica, która bez odpowiedniego leczenia prowadzi do wielu różnych chorób zębów – od odwapnienia szkliwa po stan zapalny miazgi, zgorzele i ropnie zębów. Zaawansowane schorzenia zębów są bardzo bolesne i zawsze wymagają wizyty u stomatologa;
- choroby przyzębia – powodują m.in. krwawienie z dziąseł, rozchwianie zębów w zębodołach oraz pojawianie się nieprzyjemnego zapachu z ust;
- zmiany patologiczne śluzówki – mogą pojawiać się w wielu różnych formach. Czasem jest to pozornie niegroźna zmiana zabarwienia, a mogą być to także duże guzy utrudniające jedzenie i oddychanie. Do najczęstszych przyczyn powodujących takie nieprawidłowości należą: grzyby, bakterie, wirusy, wady wrodzone oraz urazy chemiczne lub mechaniczne;
- najrzadszym a jednocześnie najgroźniejszym schorzeniem, jakie może wykształtować się w jamie ustnej są różnego rodzaju nowotwory. Najlepsze rokowanie jest wówczas, gdy zostaną szybko wykryte, a ich leczenie zostanie natychmiast rozpoczęte.
Higiena jamy ustnej i zębów
Ze względu na tak kompleksową budowę jamy ustnej i jej częsty kontakt z ciałami obcymi, dbanie o jej prawidłową higienę jest bardzo ważne. Jest to główny sposób na zapobieganie powstawaniu bolesnych chorób zębów i stanów zapalnych tkanek miękkich.
Eksperci zalecają, by szczotkować zęby przynajmniej dwa razy dziennie – rano i wieczorem, przez minimum dwie minuty. Oprócz tego, regularnie oczyszczaj przestrzenie międzyzębowe nicią dentystyczną i płucz jamę ustną stomatologicznym płynem antybakteryjnym. Warto też dodać do tej rutyny oczyszczanie powierzchni języka specjalnie przystosowanym do tego przyrządem, który nie uszkodzi jego struktury.
Równie ważna jest także zdrowa, zrównoważona dieta, bogata w witaminy i minerały. Aby zmniejszyć ryzyko powstawania chorób, zrezygnuj z palenia wyrobów tytoniowych i ogranicz spożywanie napojów alkoholowych. Niezwykle ważne są też wizyty kontrolne u dentysty.
Kiedy wykonać badanie jamy ustnej?
Przegląd jamy ustnej powinno się wykonywać profilaktycznie mniej więcej raz na pół roku. Rutynowa wizyta kontrolna pozwala identyfikację takich niepożądanych zmian jak:
- nadżerki;
- owrzodzenia;
- obrzęk;
- rumień;
- nadmierne rogowacenie;
- niepokojące zmiany w pigmentacji;
- torbiele śluzowe;
- stan zapalny i krwawienie przyzębia;
- rozwój próchnicy zębów i ich ewentualnych uszkodzeń.
Oczywiście, do stomatologa należy też niezwłocznie udać się od razu po zauważeniu pierwszych niepokojących objawów w którymkolwiek obszarze jamy ustnej. Wczesne wdrożenie leczenia pomaga uniknąć wielu komplikacji zdrowotnych.
Teraz wiesz już, jak wiele zawdzięczasz temu niesamowitemu tworowi ludzkiego organizmu, jakim jest jama ustna. Budowa tej części ciała jest bardzo skomplikowana. Z tego względu, że składa się na nią wiele różnych elementów, jest narażona na różne rodzaje chorób. Wszystkie jej elementy ściśle ze sobą współgrają. Nieprawidłowości powstałe w jednej tkance często zaburzają wszystkie funkcje jamy ustnej. Dlatego też tak ważne jest dbanie o jej zdrowie. W ramach profilaktyki należy trzymać się zasad higieny oraz regularnie odwiedzać gabinet stomatologiczny.
Może Cię także zainteresować:
- Ile zębów ma człowiek i jakie są ich funkcje?
- Budowa zęba – jak zbudowany jest ząb? Poznaj jego budowę anatomiczną i dowiedz się, z czego składa się ząb
- Nazwy zębów stałych w jamie ustnej oraz ich budowa. Co warto wiedzieć o przyzębiu? Jakie są rodzaje zębów człowieka?
- Funkcje śliny – z czego składa się ta wydzielina i czemu właściwie służy?
- Podniebienie miękkie – choroby. Przyczyny obrzęku i bólu podniebienia, gardła i języka
- Siekacze, a może trzonowce, które zęby są najważniejsze w szczęce i jak wygląda budowa zębów
- Afty Bednara – dlaczego powstają, jak je leczyć i kiedy udać się do lekarza
